امروزه با پیشرفت فناوری‌ها در جهان، نمودهای انقلاب صنعتی چهارم در مدیریت پسماندها نیز رفته‌رفته در بخش‌های مختلف این فعالیت دیده می‌شود. این امر که ریشه در افزایش آگاهی‌های زیست‌محیطی، تبدیل نگرش توسعه پایدار به نگرش غالب توسعه‌ای (خصوصا با تأکید بر آرمان ۱۲ آن حاکی از تولید و مصرف مسئولانه) و تغییر گفتمان از اقتصادی خطی به اقتصاد چرخشی دارد، تلاش می‌نماید جریان و مسیر کالا در زنجیره‌ی ارزش را تا حد امکان تبدیل به حلقه‌ای بسته نموده و طول آنرا به منظور افزایش بهره‌وری، کوتاه‌تر نماید. بر همین اساس، یکی از مهم‌ترین نمودهای کاربرد فناوری در مدیریت پسماندها، در دوران انقلاب صنعتی چهارم، رشد لجستیک معکوس[1] در تأمین نهاده‌های صنایع است.
بر این اساس، آنچه امروز در کشورهای توسعه‌یافته جریان دارد، مشارکت شهروندان در تفکیک مواد قابل بازیابی و فروش آنها در زنجیره‌های لجستیک معکوس یا خدمات جمع‌آوری است. در این کشورها، نقطه تمرکز بنگاه‌های اقتصادی بر فرآیندهای لجستیک معکوس و زنجیره تامین حلقه بسته[2] قرار گرفته است که زیربنای ایجاد ارزش افزوده اقتصادی توام با رعایت ملاحظات محیط‌زیستی هستند. این گفتمان اکنون در کلیه بازارها از جمله بخش‌های صنعتی و فناوری پیشرفته، تجاری و محصولات مصرفی رو به گسترش است و گردش مالی جهانی این بازار سالیانه یک‌تریلیون دلار تخمین زده می‌شود.
لجستیک معکوس فرآیند برنامه‌ریزی، اجرا و کنترل کارآمد و به‌صرفه جریان مواد و کالاهای قابل بازیابی و اطلاعات مربوط به آنها، از مصرف‌کننده نهایی به حداقل یک گام پیش‌تر به سمت محل تولید است که هدف برگرداندن آنها به زنجیره ارزش یا دفع با کمترین ردپای زیست‌محیطی را دنبال می‌کند. این فعالیت به طور کلی شامل فرآیندهای زیر می‌شود:
- خرید و دریافت: مواد و کالاهای قابل بازیابی با مراجعه به محل استقرار شهروند (مبدا) یا با مراجعه شهروند به مرکز جمع‌آوری در ازای وجه نقد یا اعتبار خرید، دریافت می‌گردد.
- تفکیک و بازرسی: گروه‌های مختلف مواد و کالاهای قابل بازیابی بر حسب ماهیت در مبدا توسط شهروند جداسازی شده و یا برحسب کیفیت توسط عوامل مرکز جمع‌آوری بازرسی شده و جهت تعمیر، استفاده مجدد، تولید مجدد یا پردازش و بازیافت دسته‌بندی می‌گردند.
- جمع‌آوری: گروه‌های مواد و کالاهای قابل بازیابی توسط ناوگان و تجهیزات مناسب برای حمل آن گروه‌ها در دوره‌های زمانی منظم یا بنا بر سفارش شهروند، به موجب گارانتی یا به اقتضای خدمات پس از فروش در مرکز جمع‌آوری، جمع‌آوری می‌گردند.
[1] Reverse Logistics
[2] Closed-Loop Supply Chain
